Klementów — jak dokument o powstaniu osady wzbogaca historię rodziny

W genealogii rodzinnej często skupiamy się na imionach, datach i relacjach między przodkami. Ale równie fascynującym elementem jest opis miejscowości, z której pochodzili nasi bliscy. Czasem to właśnie lokalna historia nadaje opowieści głębię i kontekst, który trudno uchwycić samymi faktami.

W moim przypadku szczególnie ciekawa była historia przodka, który osiedlił się w nowo powstałej osadzie Klementów (woj. łódzkie). Był jednym z pierwszych mieszkańców tej miejscowości, co samo w sobie jest wyjątkowe. Jeszcze ciekawiej robi się, gdy można zajrzeć do oryginalnego dokumentu z 1827 roku, który opisuje powstanie tej osady. Już wkrótce będzie miał on 200 lat!

Dokument z 1827 roku — bezcenne źródło dla genealogów

Z dokumentu dowiadujemy się, jak przebiegał proces zakładania osady. 25 lipca 1827 roku spisano stosunki między założycielami Klementowa a osiadającymi tam włościanami. Określono w nim:

👉położenie osady,

👉prawa i obowiązki nowych mieszkańców,

👉zasady użytkowania ziemi i wspólnoty.

To niezwykle cenne źródło dla każdego, kto interesuje się historią lokalną i genealogią. Dokument ten zawarłam w mojej książce pt. „Ocalić od zapomnienia. Historia Rodziny Strzałków i Zawlików”, jako ważny element tła rodzinnej opowieści.

Nie wszystko udało się rozczytać… może Tobie się uda?

Niestety, część zapisów w dokumencie jest trudna do odczytania. Może jednak Tobie się uda :) A może Twoi przodkowie również pochodzili z Klementowa? Jeśli tak, ten dokument może być dla Ciebie inspiracją lub źródłem do własnej książki genealogicznej. Dokument dotyczy Klementowa, ale zapewne Poddębice i okoliczne wsie, które należały do obszaru Poddębic i ich dziedziców były zarządzane w podobny sposób.

Poniżej poszczególne punkty dokumentu:

1. Wieś Klementów przy drodze do Wsi Chrop od Osady Praga zwanej położona składać ma się z Domów 20.

2. Każdy tam osiadający otrzymuje wiecznym prawem ziemie czyli na Zabudowanie Domu potrzebnego placu i gospodarskich budowli przy drodze do Chrop prowadzonej na prawej stronie tejże drogi szerokość od frontu prętów 10. Długość równa aż do pastwiska Miejskiego Łąk Norty zwanych oraz łąk miejskich.

3. Każdy z tych osiadających otrzymuje po lewej stronie tejże drogi z trzech pól tam  wymierzonych 1/20 jedną dwudziestą część ziemi w każdym polu trzymającą szerokości prętów 3 1/3, czyli składy 4 (...)

4. Każdy tamże osiadający otrzymuje jedną dwudziestą część Łąki zwanej Norty z zabudowaniami tychże włościan położone nie mniej jedną dwudziestą część połowy łąki (...)

5. Miejsce Olszyna nadaje się tej nowej Osadzie na pastwisko i miejsce nad groblą przez Dominium wybudowane oraz miejsce nad Olszyną po prawej stronie Pragi do Chrop idącej położone, które to miejsce na kapustnik Włościanom służyć może (...).

6. (...)

7. Każdy z włościan Klementowa ma prawo na swą własną potrzebę w dzień poniedziałkowy od St. Wojciecha do St. Marcina przywieść sobie z boru do Dominium Poddębice należącego w tydzień drzewa należałego do Budowli niezdatnego czyli przez Leśnych (...) fur jedną, a od St. Marcina do St. Wojciecha fur dwie.

8. (...)

9.Co do stodół Dominium dla postawienia prędszego takowych Majstra ofiaruje a Włościanie pomagają jeden drugiemu w wstawianiu, w krótkim czasie takowe wystawić mogą. Drzewa do tychże postawienia przeznacza Dominium  miejscu karczującym się na pola oraz zezwala na rozebranie starych stodół w Poddębicach stojących dawnym Mieszczanom Miasta Poddębice przez Dominium przeznaczonym. (...)

10.  (...)

11. Póki na Klementowie domy nie będą skończone Mieszkanie dla tamże osiąść chęć mających zapewnia się w Mieście oraz stodoły do użytku, jednakowoż takowy Mieszczanin niż uważanym być winien za Włościanina Klementowa i wolnym zostanie od powinności i podatków miejskich.

12. Gdy pola na Klementowie dotąd nie są wyczyszczone, aby z takowych użytkować przeto do zasiewu oziminy tamże osiadającemu dozwala się obsiewać i sprzątać całkiej roli jednego Mieszczanina jaką posiada choćby i całką zasiał oziminą (...) 

13. Obsiadający z wyżej wyrażonymi dobrodziejstwami na Klementowie otrzyma na całe   miejsce które obejmie Prawo Dziedziczone tak dalece iż mu wolno będzie miejsce na którym osiadł sprzedać za zapłaceniem do Dominium 10 groszy, czyli puścić w dzierżawę pod powyższym warunkiem byleby nowo osiadający to wszystko wypełnił co Dominium w dniu dzisiejszym dla Włościan Klementowa ustanowić jak na wstępie.

14. Każdy z włościan uzyskujący od Dominium dobrodziejstwo robić ma dla Dominium Poddębice lub Chrop dni trzy piesze w tydzień do jakiejkolwiek roboty użytym będzie to jest do koszy, sierpu, cepów, siekiery itd. w czasie żniw przez tygodni dwa, dzień czwarty w tygodniu odrobi tak zwanej tłuki.

15. W czasie sadzenia perek, sadzenia kapusty i siekania oraz strzyżenia owiec, bierze obowiązek każdy odrobić przez (?) lub gospodynią dni 12.

16.  Każda z gospodyni odprzędzie sztukę jedną czyli parników sześć.

17. Każdy osiadający da rocznie dla Dominium a to w dzień Św. Marcina kurę  jedną i kapłona

18. Wszyscy gospodarze w ogóle opłacą co rocznie na św. Marcina dziesięciny Proboszczowi miejscowemu w ilości Zł. 1. gr. 15.

19.  (...)

20.Od podatku zaś podymnego, szarwarkowego tak w pieniądzach jako i robocie i od innych które opłacali siedząc w Mieście lub powinności które wypełniali jako z Miasta, na Wsi Klementów do Wójtostwa Gminy Poddębice załączonej jest zwolniona.

21. Każdy z osiadających ma swój numer objęty grunt kartą jaką otrzymali Mieszczanie Miasta Poddębic.

22. Na ostatek nadmienia się iż po upływie trzech lat wolno jest któremu bądź włościaninowi uchylić się od obowiązków niniejszego wspólnego układu byleby tylko wszelkie i wedle praw egzystujących i o takowe uwolnienie starać się i byle pretensje Dominialne z tego obsiewu itp. powrócił.

Dokument został podpisany przez Klemensa Zakrzewskiego - Dziedzica Poddębic, Macieja Fornala - Sołtysa, który podpisał się w imieniu wszystkich wymienionych gospodarzy oraz Andrzeja Niewiorowskiego - świadka. Zawarto również następujące podsumowanie

Niniejszy układ stron zobopulnie zgodnie i dobrowolnie wobec Wielmożnego Komisarza Obwodu Łęczyckiego spisany, strony dotrzymać sobie przyrzekają i solidarnie jeden za drugiego wedle dołączonej listy imiennej podpisują się a to poddając się exekucji administracyjnej za niedotrzymanie któregokolwiek punktu układu. Z dodatkiem iż podobny układ w dwóch egzemplarzach sporządzony i podpisany został. 

Dokument ten pochodzi ze zbiorów Archiwum Zakrzewskich z Poddębic - Akta dotyczące zakładania osady Klementów. Teczka z dokumentami była udostępniona w Archiwum Państwowym w Łodzi. 

Jak opisać miejscowość w książce o historii rodziny? Informacje znajdziesz w artykule Dlaczego warto opisać wieś Twoich przodków w książce o historii rodziny?